Ik wou dat ik de wereld kon laten zien (in hoeveel mijn beroep als muzikant me dat mogelijk maakt) dat mannen keer op keer de domme fout maken om zichzelf zodanig slim in te schatten en toch niet te begrijpen dat vrouwen minstens even briljant zijn.
Maddalena Casulana, componist, luitist en zanger (c.1544 - c.1590)
Aan het einde van de Renaissance waren de palazzi van Florence en Venetië getuige van een bloei van vrouwelijk talent. Maar het opleiden van meisjes was nog steeds een uitzondering en alleen mogelijk in bepaalde sociale kringen. Dit maakt de schoonheid en expressiviteit van de overgeleverde composities uit die periode des te verbazingwekkender. De levensverhalen van deze 17e-eeuwse vrouwelijke componisten inspireren, imponeren en ontroeren ons tot op de dag van vandaag door de ontembare moed waarmee ze zich staande hielden in de hedendaagse maatschappij.
Het leven van een ongehuwde, alleenstaande ouder als Barbara Strozzi, die haar vier buitenechtelijke kinderen kon voeden dankzij het succes van haar composities, of dat van Antonia Bembo, die van Venetië naar Parijs vluchtte om te ontsnappen aan het huiselijk geweld van haar huwelijk, haar drie kinderen in Italië moest achterlaten en erkenning en bescherming vond aan het hof van Lodewijk XIV, moet als des te gewaagder en buitengewoner worden gezien omdat vrouwen in die tijd bijna geen rechten hadden. In die tijd werd het lot van een vrouw bepaald door het huwelijk of door haar intrede in een klooster. Ze had vrijwel geen recht om haar eigen beslissingen en keuzes in het leven te maken.
Pas tegen het einde van de 18e eeuw begon hier langzaam verandering in te komen. In theorie gold de oproep tot égalité van de Franse Revolutie van 1789 ook voor vrouwen. In de 19e eeuw streefden de eerste vrouwenbewegingen naar het recht op onderwijs, werk en stemrecht. Er bestonden al universiteiten in Europa sinds de 13e eeuw, maar pas in 1864 mochten de eerste vrouwen zich inschrijven. Nieuw-Zeeland was het eerste land dat vrouwenkiesrecht invoerde, in 1893. In Zwitserland kregen vrouwen pas stemrecht in 1971. In (het toenmalige) West-Duitsland mogen vrouwen pas sinds 1977 werken zonder schriftelijke toestemming van hun man. De Wiener Philharmoniker benoemde pas in 1997 de eerste vrouw in het orkest. Echte gelijkheid is nog lang niet bereikt. Wereldwijd gezien behoren gedwongen huwelijken, verboden op onderwijs en geweld tegen vrouwen helaas nog lang niet tot het verleden. De strijd voor gelijkheid is nog steeds gaande en nog lang niet gewonnen.
Ons programma 'Wonder Women'staat in het teken van vrouwen. Aan de ene kant is het een eerbetoon aan al die prachtige vrouwelijke componisten uit de 17e eeuw. Maar tegelijkertijd is het ook een eerbetoon aan alle getalenteerde vrouwelijke musici uit alle tijden, die eeuwenlang hun talent moesten verbergen achter dat van hun echtgenoot of hun carrière voortijdig moesten opgeven.
Aan de andere kant vonden we ook inspiratie in traditionele Noord-Amerikaanse en Italiaanse muziek en zingen we liederen over buitengewone, sterke, moedige vrouwen, maar ook over verdrietige vrouwen. Het treurige verhaal van de jonge Cecilia, die viel voor het dodelijke bedrog van een generaal die haar liet geloven dat haar verloofde zou worden vrijgelaten uit de gevangenis en gered van de dood als ze zich seksueel beschikbaar zou stellen aan hem, is wijdverspreid in vele regio's van Italië en ook in Noord-Amerika.
De legende van La Llorona (De Huilende Vrouw) ontstond rond 1550 in Mexico. Een jonge vrouw trouwt met een bruut en baart hem drie kinderen. Maar hij bedriegt haar en slaat haar, verlaat haar en verstoot haar en dreigt haar kinderen weg te nemen. Uit wanhoop doodt ze haar kinderen en duikt in de golven. Sindsdien verschijnt ze als geest bij de rivier, op zoek naar haar kinderen.
Het prachtige Mexicaanse lied La Bruja (De Tovenares) is ook een son jarocho en wordt gezongen en gedanst in de regio's Veracruz, Oaxaca en Tabasco aan de vooravond van de día de muertos (Dag van de Doden) en tijdens fandangos en huapangos, waarbij de vrouwen behendig dansend een brandende kaars of een pompoen op hun hoofd balanceren.
Oorspronkelijk werd in Mexico elke vrouw die weigerde zich aan de regels van de samenleving te houden, die zich niet gedroeg zoals men van haar verwachtte en die haar eigen leven wilde leiden, een bruja genoemd.
Voor ons symboliseert dit lied dus de vrijheid van alle vrouwen in alle culturen en historische periodes.
Vier samen met ons alle aspecten van vrouwelijkheid en vrouwen met al hun talenten!
Christina Pluhar
