Heimwee van de ziel
Een column van Sofie Vanden Eynde
Ik kan er zelf eindeloos over kletsen. Met een kop koffie erbij of tijdens een lange wandeling, heb ik er al met velen over van gedachten gewisseld. Ik verslond moeiteloos en vol fascinatie boeken vol filosofische teksten over het sombere thema. En dankzij de luit, mijn luit, met haar wonderschone repertoire, leerde ik de inspirerende kracht van melancholie kennen. Ze drijft me, en brengt me steeds op nieuwe plekken.
Een van die plekken vond ik tijdens een wandeling met mijn toen vierjarig neefje. Hij had, zoals kleuters wel eens kunnen hebben, een rotdag. Niets lukte, werkelijk alles zat tegen, en de sfeer was dan ook navenant. Totdat... hij een stok vond. Jawel, een stok. Een groots moment voor een verzamelaar zoals hij. Hij fleurde helemaal op en zei: "Tante Sofie, nu weet ik waarom ik daarnet zo verdrietig was! Ik had deze stok nog niet gevonden.”
Hij begreep op dat moment iets wat wij soms vergeten. En zonder het te beseffen raakte hij aan de kern van melancholie: dat onbestemde verlangen, het gevoel dat er iets ontbreekt zonder dat je precies weet wat. Een leegte die we allemaal weleens ervaren. En een gevoel dat we delen met iedereen. De soefi’s bijvoorbeeld noemen melancholie het heimwee van de ziel naar haar oorsprong. Rumi, een van de belangrijkste personen uit de Perzische dichtkunst, beschrijft dat o zo menselijke gevoel in de openingsverzen van zijn verhaal van de rietfluit:
Hoor hoe klagend de rietfluit klinkt,
Hoe hij vertelt over lange scheiding:
‘Sinds ik uit het riet werd weggesneden,
Klagen mannen en vrouwen in mijn gefluit.
De scheiding moet mijn borst doorboren,
Opdat ik zeg hoe ik lijd door verlangen.
Ieder die van zijn oorsprong is verdreven,
Wil terug naar de tijd van samenzijn.’
Die link tussen muziek en melancholie is er niet zomaar. Een achtjarig meisje vertelde me ooit hoe muziek haar helpt bij haar emoties. Zo luisterde ze naar trieste muziek als ze blij is, en zet ze vrolijke muziek op als ze zich down voelt. Maar, voegde ze eraan toe: “Soms ben ik verdrietig en wil ik gewoon verdrietig blijven. Dan luister ik naar trieste muziek.”
En daar had ze het, zonder omwegen. Soms willen we dat verdriet gewoon even omarmen. We hoeven niet altijd te vluchten voor die sombere kant van het leven. Muziek geeft ons de kans om helemaal op te gaan in dat melancholische gevoel, erin te duiken, het misschien zelfs te koesteren. Het toont ons onze schaduwkanten, laat ons ze leren kennen en, wie weet, te accepteren. Zodat we uiteindelijk steviger in onze schoenen staan wanneer het leven even niet meezit.
De waarheid, ik zei het al, komt uit een kindermond. Geef jij de muziek van vanavond ook een plaatsje?
Sofie Vanden Eynde is luististe en muzikaal leider van IMAGO MUNDI. Als Gangmaker onderzoekt ze voor Muziekcentrum De Bijloke twee jaar lang het thema welzijn.
