Morkovcha
Een column van Leen Verheyen
Een paar maanden geleden maakte ik op Instagram kennis met morkovcha. Morkovcha is een wortelsalade die ontstond toen Koreaanse immigranten in de voormalige Sovjet-Unie poogden om met wat voorhanden was iets te creëren wat leek op de traditionele Koreaanse kimchi. De naam ervoor ontleenden ze aan het Russische woord voor wortel.
Het Instagramfilmpje waarin enthousiast verteld werd hoe je met wortelen, kruiden, suiker, azijn en hete olie morkovcha maakt, lokte, behalve enthousiaste reacties van hobbykoks, ook behoorlijk wat giftige commentaren uit. Was de Instagramkok van het filmpje dan zo weinig op de hoogte van de actualiteit? Wat bezielde haar om in tijden van oorlog een salade met Russische wortels te promoten?
Die avond maakte ik morkovcha. Niet omdat ik de aandrang voelde de Russische strijdkrachten culinair een hart onder de riem te steken, maar omdat het rijke smaakpalet van de pittige wortelbereiding nuances bood die de debatten over de oorlog in Oekraïne soms misten. De Russische invasie afkeuren leek gelijk te moeten staan aan het met wortel en tak uitroeien van alles wat Russisch was. De wortels van alle kwaad, zo leek het soms, waren Tolstoj, Prokofjev, Sjostakovitsj en morkovcha.
Nochtans leerde ik veel over Rusland door te lezen, te luisteren en te proeven. Ik las klassieke Russische schrijvers als Gogol, Charms, Krzjizjanovski en Platonov en leerde de impliciete kritieken op het politieke regime en het creatief omspringen met censuur te herkennen. Ik probeerde te horen waarom Tsjajkovski er in zijn tijd door Russische nationalisten van beschuldigd werd muziek te maken die te westers was. Ik vroeg me af of je de worsteling kon horen in de muziek die Prokofjev trachtte te componeren volgens de regels van de staat zonder daarbij zijn artistieke eigenheid te verliezen. Ik ontdekte waarom vele Koreanen ooit de kimchi achterlieten en voor Rusland kozen. En hoe Stalin die Koreaanse immigranten vervolgens in 1937 massaal deporteerde.
Toen radiozender Klara vlak na de invasie van Oekraïne besliste de uitvoering van de Leningradsymfonie van Sjostakovitsj niet live uit te zenden, omdat er in de context van de oorlog te veel duiding voorzien moest worden bij dit werk, was dat dus een gemiste kans. Die duiding had het werk misschien wel relevanter dan ooit gemaakt. Als ik binnenkort vrienden op bezoek krijg, zal ik dus nog eens morkovcha maken. En dan geef ik ze er meteen het verhaal van de Koreaanse gemeenschap in de voormalige Sovjet-Unie bovenop.
Leen Verheyen is schrijfster en cultuurfilosoof. In 2024 verscheen haar tweede boek ‘Foute kunst’, over de complexe verbanden tussen kunst en ethiek. Ze schreef haar column bij dit concert op vraag van Muziekcentrum De Bijloke
