In de vitrinekast: The Anatomy of Melancholy
Sofie Van den Eynde, Gangmaker Welzijn
Tijdens de kerstvakantie las ik A User’s Guide to Melancholy van de Britse professor Mary Ann Lund.
A User's Guide to Melancholy neemt Robert Burton's encyclopedische meesterwerk The Anatomy of Melancholy (voor het eerst gepubliceerd in 1621) als een gids voor een van de meest verbijsterende, ongrijpbare, aantrekkelijke en kwellende ziekten van de Renaissance. Burton's Anatomy is misschien wel het grootste, vreemdste en meest logge zelfhulpboek dat ooit is geschreven. Dit boek gaat in op het rijke culturele en literaire kader van melancholie en traceert de oorzaken, symptomen en remedies ervan door Burton's geschriften heen. Elk hoofdstuk begint met een casestudy van melancholie - van de man die bang was om te plassen voor het geval hij zijn stad zou verdrinken tot het meisje dat zich ontdeed van een levende paling - als een manier om de vele facetten van deze mentale aandoening te verkennen. A User's Guide to Melancholy presenteert in een toegankelijke en geïllustreerde vorm de kleurrijke verscheidenheid van de melancholie uit de Renaissance en draagt bij aan hedendaagse discussies over welzijn door de vroegere geschiedenis van geestelijke gezondheidsproblemen te onthullen.
Tijdens het lezen van dit heel informatieve en inspirerende boek maakte ik kennis met een grote variëteit aan ideeën over en beschrijvingen van melancholie. Burton put uit antieke, middeleeuwse en hedendaagse teksten en probeert het overzicht te behouden door de verschillende vormen van deze aandoening en hun remedies te categoriseren. De overvloed van informatie, daarentegen, zorgt ervoor dat er wel wat tegenstrijdigheden opduiken. Maar, persoonlijk vind ik dat eigenlijk eerder een geruststelling dan een probleem. Verfrissend zelfs. Het toont aan dat kennis en inzicht in voortdurende ontwikkeling zijn en het misschien gewoon energieverspilling is om te zoeken naar dé oplossing, of dé waarheid. Een complexe werkelijkheid heeft nood aan eengenuanceerde blik. Een “quick fix” leidt maar zelden tot een duurzaam evenwicht en draagt vaak teleurstelling en frustratie in zich.
Inspirerend vond ik ook de manier waarop geestesziekten in de Renaissance werden onderscheiden, niet zozeer door verschillende soorten, maar door de mate van ernst. Zo beschrijft Burton het verhaal van Fulco Argelanus, ‘een moedig en fatsoenlijk man’, die zo beangstigd werd door de verschrikkelijke aardbeving in Bologna in 1504, dat hij er eerst melancholiek door was, daarna gek werd en ten slotte waanzinnig. Uiteindelijk beroofde hij zich van het leven. Aan de hand van dit verhaal laat Burton zien waartoe melancholische gevoelens kunnen leiden en hij hamert erop om deze aandoening te allen tijde ernstig te nemen. Bovendien raadt hij de lezer aan om op proactieve wijze de negatieve spiraal van melancholie te doorbreken, ook al is dit voor een melancholicus verre van evident. Zijn adviezen lezen als een lijstje van goede voornemens. Zo zouden gezonde eetgewoontes, lichaamsbeweging, sociale interactie, intellectueel bezig zijn, humor en lachen allemaal bijdragen aan een evenwichtig gemoed.
Leestip: A user’s Guide to Melancholy door Mary Ann Lund
Luistertip: ‘The Anatomy of Melancholy’, In Our Time, BBC Radio 4
