Muziek is een werkwoord
Een column van Marlies De Munck
Henry Purcell componeerde zijn aria ‘Music for a while’ als zogenaamde incidental music bij een bewerking van de Griekse tragedie Oedipus. De aria hoorde bij een in die tijd geliefde soort griezelige scène van een incantatie. Door middel van occulte rituelen werd de geest van Oedipus’ vermoorde vader opnieuw tot leven gewekt, onder het bezwerende effect van de muziek. Ondanks die lugubere context groeide deze aria uit tot misschien wel de beroemdste van Purcell. Het zijn vooral de eerste en laatste verzen van de tekst die blijven kleven:
Music for a while
Shall all your cares beguile
Muziek ‘verleidt’ je zorgen. Het is een aantrekkelijke gedachte. Verwijl in muziek en je pijn zal verdwijnen. Dat er zoiets wonderlijks bestaat als muziek om in te schuilen, is een troost op zich. Tegelijk riskeert die kijk op muziek als een vluchtoord om afgedaan te worden als een vorm van escapisme. Muziek, en kunst in het algemeen, liggen om die reden inderdaad steeds vaker onder vuur. Activisten zien er uitingen van wereldvreemdheid in. Ze onderbreken concerten en bekladden schilderijen in musea om de aandacht terug te kapen. Door onze blik en oren uit de betovering los te trekken en terug te richten op de wereldproblemen, lijken hun acties wel een omgekeerde incantatie.
Hoe terecht de bezorgheid over de huidige staat van de wereld ook is, onder zulke acties sluimert een verkeerd begrip van muziek. Die verwarring is begrijpelijk, want ze is zelfs binnen de muziekwereld wijdverbreid. Niettemin blijft het een vergissing, die in de titel van dit programma subtiel wordt aangestipt. Het woord ‘musick’ verwijst namelijk niet enkel naar de historische spelling. ‘Musicking’ is ook de term die musicoloog Christopher Small introduceerde om aan te duiden dat muziek geen statisch ‘ding’ is, maar een werkwoord. Muziek vergt handelingen en engagement, van componisten en uitvoerders, van luisteraars, instrumentenbouwers, concertorganisatoren, techniekers, tot zelfs poetspersoneel. Als activiteit vestigt musiceren een reeks relaties, meende Small. Die relaties ervaren we als een ideaal van samenwerking tussen personen, tussen individu en de samenleving, tussen de mensheid en de natuurlijke wereld, en misschien zelfs de bovennatuurlijke wereld.
Daarmee is de cirkel rond. Contact met het bovennatuurlijke was precies waar Purcells aria, als een incantatie, voor moest zorgen. Maar de betovering is geen escapisme. Muziek is een werkwoord omdat ze verbindt, omdat ze ons als mens een plaats geeft, hier en nu in de wereld en alles wat daarbij hoort.
Marlies De Munck is muziek- en cultuurfilosoof. Ze schreef haar column bij dit concert op vraag van Muziekcentrum De Bijloke
